MARTENİÇKA NEDİR?
Marteniçka,Balkan
ve Trakya coğrafyasında 1 Mart'tan itibaren Mart ayı boyunca bileklere takılan
bilekliklere ve süslemelere verilen isimdir. Eski bir Bulgar geleneği olarak
bilinse de Marteniçka, tüm Balkan coğrafyasında bilinen hatta Türkiye'de de
Balkan göçmenleri sebebiyle her sene kutlanan bir bahar ritüelidir.
Doğa
takvimine göre Şubat ayının sonunda leyleklerin göç için yola çıktığı
biliniyor. Leyleklerin göç için yola çıkması baharın gelişinin bir göstergesi
kabul ediliyor. Mart ayında kırmızı ve beyaz iplerle hazırlanmış bu bileklikler
ve süsler iyilik, sağlık, bereket dilekleriyle bileklere bağlanıyor ve Mart ayı
boyunca bileklerde kalıyor. Mart ayında senenin ilk leyleği görüldüğü zaman bileklerden
çıkarılıp meyve veren bir ağaca bağlanıyor. Mart ayında leylek görülürse
marteniçka takılırken dilenen dileklerin gerçekleşeceğine inanılıyor.
MARTENİÇKA HİKÂYESİ NEDİR?
Bulgaristan
folkloründe Marteniçkaya dair çeşitli efsaneler anlatılır. Bunlardan biri de
Baba Marta'dır. Bulgarlar 1 Mart'tan itibaren Baba Marta (Marta Nine)
günlerinin başladığına inanırlar. Baba Marta - Marta Nine, günümüze kadar
korunmuş en saygın geleneklerden biridir. Bu takılar, meyve ağaçlarına, evlere,
ev hayvanlarına da takılırlar. Bu şekilde yeni başlayan tarım yılının da
bereketli ve verimli olması için dilekler tutulur.
İlk martenitsalar, başka takı ve detaylar
kullanmadan, sadece kırmızı beyaz ipliklerden yapılırmış ve nazardan korunmak
için insanlara ve hayvanlara takılırmış. Bazı bölgelerde bu bükülmüş
kırmızı-beyaz sicime altın veya gümüş para bağlanırmış, bu da hastalıklardan
korunmak için bir simge olarak kullanılırmış.
Otantik
bir sanat niteliğinde olan halkın güzellik ve estetik duygusu daha geç
dönemlerde martenitsalarda da kendini gösterir. Önceleri kırmızı-beyaz yünden
yapılan martenitsalara, püskül, top, insan gibi değişik şekiller verilir.
Martenitsaların gelmiş geçmiş tarihinde en önemli yere sahip olan şekiller ise;
"Pijo ve Penda" adıyla bilinen kırmızı ve beyaz ipten yapılmış
kuklalardır.
Martenitsalarda kullanılan beyaz renk uzun ömrü, kırmızı renk
ise sağlık ve gücü temsil eder.
